Mam wątpliwość dotyczącą takiego zdania: Przynajmniej z tuzin osób zaklinało się, że widziało/widziały, jak wsiadał na statek. Którą opcję wybrać? Jaka reguła tu obowiązuje?
Liczebnik plus rzeczownik w dopełniaczu to podmiot równie częsty co kłopotliwy. Na szczęście publikacje poprawnościowe dość jednoznacznie rozstrzygają wątpliwości z nim związane.
Tradycyjny tuzin podlega tej samej zasadzie co popularniejsze współcześnie liczebniki tysiąc, milion czy miliard: łączy się z orzeczeniem w liczbie pojedynczej i rodzaju nijakim (por. WSPP, hasło tysiąc i pokrewne). Na pewno poprawne jest zatem zdanie nadrzędne Przynajmniej z tuzin osób zaklinało się – podobnie jak frazy Tysiąc bestii zaatakowało przybysza, Milion kobiet przetestowało nowy kosmetyk czy odnotowane w Narodowym Korpusie Języka Polskiego zdanie z Piątej strony świata Kazimierza Kutza: Schodziło się z tuzin osób, bo wszyscy lubili naszą matkę. Warto zaznaczyć, że gdyby przed słowem tuzin występowała liczba, poprawne byłoby zarówno orzeczenie w liczbie pojedynczej, jak i w liczbie mnogiej: Dwa tuziny osób zaklinało / zaklinały się.
Pytanie dotyczy jednak drugiej – nieco bardziej problematycznej – części zdania. Jak to ugryźć? Jako że zdanie podrzędne dopełnieniowe ma tutaj ten sam podmiot co analizowane wyżej zdanie nadrzędne, poprawne będzie na pewno użycie tej samej formy gramatycznej w przypadku drugiego orzeczenia: Przynajmniej z tuzin osób zaklinało się, że widziało, jak wsiadał na statek – tak jak napisalibyśmy Pięć osób zeznało, że widziało kieszonkowca. I właśnie taką formę bym rekomendowała.
Niewykluczone jednak, że w swobodniejszej wypowiedzi ustnej lub pisemnej nie raziłaby forma widziały. Odbiorcy – przyzwyczajeni do tego, że podmiotem jest zwykle rzeczownik – w naturalny sposób przypisaliby bowiem tę formę do słowa osoby, a nie do złożonego podmiotu tuzin osób.
Dodaj komentarz