Pytanie czytelnika
Proszę o radę, w którym miejscu powinnam postawić przecinki przed imiesłowami:
– Pójdę za nim – powiedziała Marta przyzwyczajona do jego zachowań czy
– Pójdę za nim – powiedziała Marta, przyzwyczajona do jego zachowań?Malutka dziewczynka siedząca na fotelu z dużym misiem czy
Malutka dziewczynka, siedząca na fotelu, z dużym misiem?Po zakończeniu szkoły, zwieńczonym balem, nadeszły wakacje czy
Po zakończeniu szkoły zwieńczonym balem nadeszły wakacje, czy
Po zakończeniu szkoły zwieńczonym balem, nadeszły wakacje?
Odpowiedź redaktora
Aby rozstrzygnąć opisany problem, związany z interpunkcją w przypadku użycia w zdaniu imiesłowów przymiotnikowych, zajrzyjmy do odpowiedniej reguły interpunkcyjnej w Zasadach pisowni i interpunkcji – w tym wypadku chodzi o zasadę [383] 90.I.1 c. Brzmi ona następująco:
Nie oddziela się (…) przydawek wyznaczających zakres określanego rzeczownika:
Podróżni jadący tym pociągiem są obowiązani mieć miejscówki [ci z podróżnych, którzy jadą tym pociągiem].
Robotnikom zatrudnionym przy budowie mostu zapewniono bezpieczne warunki pracy [tym spośród robotników, którzy zostali zatrudnieni przy budowie mostu].
Jak ma się ta reguła do zdań cytowanych przez pytającego, w których pojawiają się imiesłowy przymiotnikowe? Przyjrzyjmy się im kolejno:
– Pójdę za nim – powiedziała Marta przyzwyczajona do jego zachowań czy
– Pójdę za nim – powiedziała Marta, przyzwyczajona do jego zachowań?
Zapewne jest to najmniej lubiana odpowiedź, ale: obie wersje są poprawne. Różnią się one znaczeniem.
Jeśli fragment od imiesłowu przyzwyczajona stanowi integralną część zdania, to przecinek należy pozostawić. Co jednak znaczy „integralna część zdania”? Otóż gdybyśmy uznali, że nieodłączną, stałą cechą Marty jest bycie przyzwyczajoną do zachowań osoby, o której mowa, moglibyśmy postawić przecinek. Wówczas należałoby sobie wyobrazić inne konteksty użycia frazy, np.:
Marta przyzwyczajona do jego zachowań często chodziła na zakupy.
Marta przyzwyczajona do jego zachowań napisała mi dziś SMS itd.
To, że Marta przywykła do sposobu bycia jakiegoś mężczyzny, stałoby się istotną częścią bohaterki zdania.
Druga wersja wydaje się zdecydowanie lepsza, dużo bardziej prawdopodobna. Frazę przyzwyczajona do jego zachowań traktujemy tu jako doraźną – zdanie bez niej mogłoby istnieć i być zrozumiałe. A taka była chyba intencja autora.
Spójrzmy na drugi przykład:
Malutka dziewczynka siedząca na fotelu z dużym misiem czy
Malutka dziewczynka, siedząca na fotelu, z dużym misiem?
Tutaj sprawa wydaje się nieco bardzo oczywista. Jeśli uznamy, że człon siedząca na fotelu z dużym misiem jest konieczny, by wskazać, o którą dziewczynkę chodzi (być może obok na fotelu siedzi inna, ale bez misia, lub jest jeszcze inna, która ma misia, ale stoi, a nie siedzi), to można obronić interpunkcję bez żadnego przecinka.
Wydaje się jednak, że fragment siedząca na fotelu, z dużym misiem jest raczej dopowiedzeniem, służy opisaniu dziewczynki, a nie odróżnieniu jej od innych osób. W tym wypadku fragment ten trzeba oddzielić przecinkiem, przy czym drugi z przecinków nie jest potrzebny: Malutka dziewczynka, siedząca na fotelu z dużym misiem, można też zmienić szyk wyrazów, np.: Malutka dziewczynka z dużym misiem, siedząca na fotelu.
Pora na trzy ostatnie zdania:
Po zakończeniu szkoły, zwieńczonym balem, nadeszły wakacje czy
Po zakończeniu szkoły zwieńczonym balem nadeszły wakacje, czy
Po zakończeniu szkoły zwieńczonym balem, nadeszły wakacje?
Przykład nr 3 od razu należy uznać za niepoprawny. Jeśli imiesłów przymiotnikowy występuje w środku zdania, można go potraktować wyłącznie jako wtrącenie (wydziela się je przecinkami obustronnie) lub jako integralną część zdania (wówczas bez przecinków).
Pozostałe dwie wersje zdania, tak jak poprzednio, różnią się znaczeniem. Jeśli chodzi o wyraźne zaznaczenie, że chodzi o zakończenie szkoły, które było zwieńczone balem, to przecinków nie powinno się stawiać. Jeśli zaś wzmianka o zwieńczeniu balem jest tylko informacją dodatkową (co jest bardziej prawdopodobne), należy wydzielić imiesłów przymiotnikowy przecinkami z obu stron, a więc: Po zakończeniu szkoły, zwieńczonym balem, nadeszły wakacje.
Słowem podsumowania trzeba powiedzieć, że interpunkcja związana z użyciem imiesłowów przymiotnikowych nie jest prosta. Każdorazowo należy dokładnie się zastanowić, co chcemy przekazać, i odpowiednio dostosować interpunkcję.
Dodaj komentarz