Proszę o pomoc w rozstrzygnięciu, jak należy poprawnie odmieniać liczebnik „1,4 miliona”. Przykładowe zdanie: Metoda została w praktyce wypróbowana na ponad 1,4 milionie chorych. Czy powyższy zapis jest prawidłowy?
O tym, jak zgarnąć milion, powiedziano już wiele. Ale chyba mówiono nieskutecznie, bo wciąż nie wszyscy jesteśmy milionerami – według prognoz „Forbesa” w 2017 r. zaledwie 78 tys. spośród prawie 40 mln Polaków będzie dysponować majątkiem o wartości powyżej miliona dolarów. O odmianie słowa milion także niejedno napisano, lecz błędy w tekstach jak były, tak są.
I nic w tym dziwnego – polskie liczebniki i ich odmiana mogą dać się we znaki. Jak nie dwieście siedemdziesięcioro pięcioro zawodników (czyli perypetie z liczebnikiem zbiorowym), to ten nieszczęsny rok dwa tysiące któryś (nader często zwany też błędnie *dwutysięcznym którymś).
W zdanie z powyższego pytania wkradł się błąd związany z odmianą słowa milion, któremu towarzyszy liczebnik ułamkowy. Aby dobrze to wyjaśnić, trzeba całe zdanie zapisać słownie. Jego poprawna postać to: Metoda została wypróbowana na ponad jednym i czterech dziesiątych miliona chorych.
Na czym polegał błąd w pierwotnej wersji zdania? Otóż nie uwzględniono w nim ważnej reguły:
W liczebnikach wielowyrazowych, złożonych z liczebnika głównego i ułamkowego, o formie składniowej określenia rzeczownikowego decyduje człon ułamkowy, nie zaś – liczebnik główny (WSPP, hasło problemowe Liczebnik, s. 1604).
[Swoją drogą należałoby się zastanowić, czy we fragmencie „W liczebnikach wielowyrazowych, złożonych z liczebnika głównego i ułamkowego, o formie…” nie pojawia się błąd interpunkcyjny – według mnie nie powinno być w nim przecinków. Dlaczego? Wiele wyjaśnia porada Łukasza Przecinek przed imiesłowem przymiotnikowym].
Z cytowanej zasady wynika, że to cztery dziesiąte narzucają przypadek gramatyczny liczebnikowi milion (który zachowuje się w zdaniu jak rzeczownik). A zatem odmiana związku składniowego jeden i cztery dziesiąte miliona wygląda następująco:
M. jeden i cztery dziesiąte miliona
D. jednego i czterech dziesiątych miliona
C. jednemu i czterem dziesiątym miliona
B. jeden i cztery dziesiąte miliona
N. jednym i czterema dziesiątymi miliona
Ms. jednym i czterech dziesiątych miliona
W. jeden i cztery dziesiąte miliona
W analizowanym zdaniu potrzebny był miejscownik wyrażenia ze słowem milion (wypróbować na kimś, na czymś). I wszystko byłoby dobrze, gdyby nie cztery dziesiąte, które, jak widać wyżej, narzucają milionowi formę dopełniacza – w każdym przypadku gramatycznym. Gdyby pominąć ułamek, otrzymalibyśmy poprawne zdanie Metoda została wypróbowana na ponad milionie chorych.
I jeszcze jedna kwestia – już nie gramatyczna, lecz stylistyczna: celowo pominęłam wyrażenie przyimkowe w praktyce, ponieważ już czasownik wypróbować wskazuje na to, że metoda została sprawdzona empirycznie. Nie sposób przecież teoretycznie przetestować metody na pacjentach.
Reasumując: gdy odmieniamy milion (a także tysiąc czy miliard), sprawdźmy, czy po liczebniku głównym nie stoi jakiś ułamek, który – choć wyraża mniejszą wartość – ma tutaj władzę.
Dodaj komentarz