Pozornie zasady pisowni wyrazu ZIEMIA nie wydają się zbyt skomplikowane: otóż kiedy mamy na myśli planetę, zapisujemy go wielką literą, a w innych przypadkach – małą. Napiszemy więc: historia Ziemi, nauka o Ziemi (bo chodzi tu o ziemię w znaczeniu astronomicznym), ale trzęsienie ziemi (bo tutaj ziemia oznacza skorupę ziemską – nie trzęsie się planeta, ale jej część).
Mimo tej dość jasnej reguły użytkownicy języka mają stosunkowo często kłopoty z pisownią słowa ZIEMIA. Głównym powodem tych problemów jest nieumiejętność odróżnienia, czy w danym przypadku wyraz ZIEMIA odnosi się do planety, czy do skorupy ziemskiej, gruntu albo tego, co nas otacza. Jak bowiem napisać: „jest największym człowiekiem na ZIEMI”, skoro chodzi o człowieka największego zarówno na całej planecie, jak i wszędzie indziej – na świecie; jak napisać: „przenieść się do dowolnego miejsca na ZIEMI”, skoro znów owa ZIEMIA jest i planetą, i po prostu otoczeniem? Zapytany o to przedstawiciel Poradni Językowej PWN odpowiedział: małą. A potem, rok późnej, ukazało się III wydanie Wielkiego słownika ortograficznego PWN…
Największy człowiek na Ziemi
W III wydaniu WSO (2010 r.) podano, że wielką literą piszemy wyraz Ziemia, gdy oznacza on nie tylko planetę, lecz także ‘cały świat’, np. w wyrażeniu kraj największy na Ziemi. Nil jest więc najdłuższą rzeką na Ziemi, gepard – najszybszym zwierzęciem (a przynajmniej ssakiem) na Ziemi, a rosnący w Szwecji świerk, jak głosi internet, najstarszym na Ziemi drzewem. Nie musimy się już zastanawiać, czy ZIEMI w takim kontekście bliżej do planety, czy do czegoś innego – zawsze wielka litera! Choć zmiana ta ma też ciemne strony: wiele osób jest przyzwyczajonych do pisowni małą literą, zdezaktualizowała się przywoływana wyżej porada językowa (o czym nie wszyscy wiedzą) i dochodzi do pewnej niekonsekwencji: największy człowiek na Ziemi (wielka litera), ale największy człowiek na świecie (mała).
Powierzchnia ziemi, ale: rzeźba powierzchni Ziemi
Ponadto w przywoływanym słowniku ortograficznym zamieszczono kilka innych wyrażeń ze słowem ZIEMIA, które sprawiały problemy użytkownikom języka polskiego: płaszcz Ziemi (wielką literą), rzeźba powierzchni Ziemi (wielką) oraz powierzchnia ziemi (małą). Małą literą zapisujemy słowo ziemi w wyrażeniu powierzchnia ziemi, gdy mamy na myśli grunt, po którym chodzimy: przysypany górnik został przetransportowany na powierzchnię ziemi, a przebiśniegi, które przeczekały zimę pod powierzchnią ziemi, niedługo (czekamy niecierpliwie!) przebiją się przez śnieg. Gdy jednak zaczynamy patrzeć na powierzchnię ziemi jak badacze Ziemi – astronomowie i geologowie – uzasadniona będzie wielka litera: rzeźba powierzchni Ziemi, uderzają o powierzchnię Ziemi i stają się meteorytami.
Życie na Ziemi vs życie na ziemi
Jeśli mimo tych wyjaśnień pisownia słowa ZIEMIA nadal jest dla Ciebie jednym z największych problemów ortograficznych na Ziemi (!), pamiętaj o dobrej radzie prof. Bańki:
W gruncie rzeczy różnica dotyczy punktu widzenia – w pierwszym wypadku [Ziemia] specjalisty, np. astronoma, w drugim [ziemia] laika. Ponieważ nie zawsze różnica ta jest wyraźna, czasem można zastosować pisownię dwojaką, np. życie na ziemi (a nie w niebie) lub życie na Ziemi (a nie na Marsie).
Dla nas, redaktorów, rada ta bywa bardzo pomocna: gdy w jednym zleceniu napotkaliśmy ruchy masowe ZIEMI, decyzję w sprawie pisowni słowa ZIEMIA pozostawiliśmy autorowi. To autor, jako specjalista, wie najlepiej, czy ruchom masowym ZIEMI bliżej do trzęsienia ziemi, czy do ruchów planety Ziemia.
Dodaj komentarz