„Mi” a „mnie” – kiedy „mi”, „ci”, a kiedy „mnie” i „tobie”?

Od ponad dwóch miesięcy niemal każdy dzień dostarcza dowodów na to, że Polacy (a przynajmniej polscy internauci) zwracają uwagę na język i są wrażliwi na medialne wpadki z nim związane.

Polszczyzna na bogato

Co ciekawe, nie wysnułabym tak optymistycznego wniosku, gdyby nie jeden z najsłabszych (oczywiście moim zdaniem) polskich seriali. „Miłość na bogato”, bo o niej mowa, słynie już z takich perełek, jak Dużo łatwiejsze jest życie w Warszawie, naprawdę. Jest więcej możliwości, więcej predyspozycji (sic!), Zostanę twarzą rajstop czy zdanie wpasowujące się w temat dzisiejszego wpisu: Powiem tobie (!), że to jakaś abstrakcja. Odpowiedzią na te wątpliwej jakości bon moty są dziesiątki memów i długie nocne Polaków rozmowy na Facebooku.

Serce roście, patrząc na te czasy – powtórzę za Kochanowskim, bo duża część krytyki dotyczy właśnie językowej ignorancji twórców serialu. Jednym z najczęściej wytykanych błędów są te związane z użyciem zaimka tobie zamiast ci, np. Pokażę *tobie twój pokój (na marginesie – cały ambaras bierze się z tego, że serial nie ma scenarzysty, a dialogi są improwizowane; nieco kontrowersyjna decyzja, nie sądzicie?). Ponieważ ta kwestia jest ważna z poprawnościowego punktu widzenia i najwyraźniej na czasie, postanowiliśmy ją uporządkować.

Zaimkowy zawrót głowy…

…bardzo łatwo złagodzić, jeśli poświęci się kilka minut na lekturę odpowiednich haseł z WSPP. Na początek – hasło ty, wyjaśniające, jakie reguły rządzą celownikami ci i tobie oraz biernikami cię i ciebie:

Formy pełne (ciebie, tobie) […] mogą być używane na początku i na końcu zdania […] oraz po przyimkach, natomiast nieakcentowane formy skrócone (cię, ci) w takich właśnie pozycjach nie występują; najczęściej używa się ich po czasowniku.

A zatem:

• Tobie się to nie przyda oraz To ci się nie przyda; nie: Ci się to nie przyda;
• Zaczekam na ciebie, nie: Zaczekam na cię (na marginesie: w „Miłości na bogato” mówi się po poznańsku – Zaczekam za tobą. Widzowie odbierają to jako błąd, choć regionalizm sam w sobie błędem nie jest);
• Spośród pięciu kandydatek wybraliśmy ciebie oraz Wybraliśmy cię spośród pięciu kandydatek, nie: Wybraliśmy ciebie spośród… lub Spośród pięciu kandydatek wybraliśmy cię.

I niby wszystko fajnie, ale gdyby poprzestać na cytowanym ustaleniu, należałoby uznać, że np. zdanie Pokażę tobie będzie zawsze i wszędzie w porządku (bo forma pełna stoi na końcu zdania) – a to nieprawda. Trzeba sobie jeszcze zadać jedno pytanie: co chcemy w zdaniu zaakcentować, co jest w nim kluczowe? Możliwe są bowiem dwie sytuacje:

1. chcemy po prostu coś komuś pokazać, najważniejsza jest czynność, a nie jej odbiorca – wówczas poprawne będzie Pokażę ci;
2. najważniejsze jest to, komu coś pokażemy, bo osoba ta została wybrana z jakiejś grupy potencjalnych „oglądaczy” – wówczas mówmy Pokażę tobie (w domyśle: a nie Jankowi, Ewie czy konduktorowi).

Krótko rzecz ujmując: tobie i ciebie to formy akcentowane, ci i cię – nieakcentowane. Użycie jednej z dwóch pierwszych na końcu zdania oznacza wyróżnienie osoby, którą określa zaimek. Różnicy akcentów logicznych towarzyszy tu różnica akcentów w zdaniu: Pokażę ci (jedna akcentowana sylaba w całym wypowiedzeniu) ale Pokażę tobie. (Nacechowanie dłuższej formy ciebie dobrze wykorzystał Gałczyński w strofie zaczynającej się od słów Pokochałem ciebie i boso, i w koronie, i o świcie, i nocą – co nie zmienia faktu, że wzorcowo zdanie to brzmiałoby Pokochałem cię…).

Niestety uzus robi swoje, więc w sieci jeden po drugim wyrastają takie kwiatki: Pomożemy Tobie otworzyć biznes lub Czy interesuje Ciebie dodatkowy dochód?. Własny biznes? Owszem, dobra rzecz. Dodatkowy dochód? Zawsze mile widziany. Ale co z tego, skoro już na dzień dobry zniechęca nas niestarannie sformułowane hasło…

Wszystkie powyższe uwagi dotyczące słowa ty można odnieść także do zaimków:

• ja – Pozwól mi (nie: mnie) coś powiedzieć, ale: Mnie (nie: mi) się to w ogóle nie podoba;
• on – Przyrzekłam mu (nie: jemu) wierność aż po grób, ale: Jemu (nie: mu) nie można zaufać!; Widzę go (nie: jego) w każdym śnie, ale: Jego (nie: go) nie sposób przeoczyć.

A więc, czytelniku/czytelniczko eKorekty24, życzymy Ci (nie: Tobie) dobrego dnia!