Pytanie czytelnika
Czy poprawne jest odmienianie nazwiska Chochół, np. dla Igora Chochoła? Mnie taka odmiana nie pasuje i nigdy tego nazwiska nie odmieniam. Czy może trzeba odmieniać to nazwisko?
Odpowiedź redaktora
W języku polskim, jeśli to tylko możliwe, odmieniamy męskie nazwiska, o czym przeczytamy m.in. w Wielkim słowniku poprawnej polszczyzny PWN (WSPP): „Nazwiska zakończone na spółgłoskę twardą (p, b, d, t, w, f, m, n, r, s, z, ł), np. polskie: Kot, Szczygieł, […] odmieniają się jak męskie rzeczowniki deklinacji twardotematowej (np. student)”. Dodajemy do nich takie końcówki fleksyjne jak w wypadku podobnie zakończonych imion, a więc: -a (jak Michała), -owi (jak Michałowi), -em (jak Michałem), -e (jak Michale).
O ile jednak wybór zakończenia w formach nazwiska Chochół nie sprawia większych kłopotów, o tyle problem pojawia się w temacie: Chochoła czy Chochóła? Chochołowi czy Chochółowi, Chochołem czy Chochółem i wreszcie – Chochole czy Chochóle?
Chochoła czy Chochóła – jak odmienić nazwisko?
Nazwisko Chochół pochodzi od rzeczownika pospolitego chochół, który jest dawnym wariantem słowa chochoł, oznaczającego:
- słomiane okrycie drzewek i krzewów ogrodowych na zimę (taki chochoł – a właściwie Chochoł – był bohaterem Wesela Wyspiańskiego),
- snopek okrywający od góry zestawione snopy zboża lub ul dla ochrony przed deszczem,
- zwierzę znane współcześnie pod nazwą desman.
Ponadto Chochół to nazwa dwóch wsi – w gminach Mińsk Mazowiecki i Świętajno.
W wyrazie chochół (w każdym znaczeniu) oraz w nazwie Chochół dochodzi do wymiany ó na o: nie ma chochoła, jadę do Chochoła koło Świętajna (ale do mińskiego Chochołu, jak informuje Urzędowy Wykaz Nazw Miejscowości).
To, że nazwisko pochodzi od wyrazu pospolitego, jest istotne, ponieważ w takiej sytuacji można je odmieniać na dwa sposoby: „bez wymian głosowych właściwych analogicznym rzeczownikom pospolitym: Kocioł – D. Kocioła […]” lub „z zachowaniem wymian: Kocioł – D. Kotła […]”, przy czym „Drugi z podanych sposobów odmiany uchodzi za mniej staranny” (WSPP). Zgodnie z powyższym możliwe są więc dwie odmiany:
- Chochół – Chochóła (bardziej staranna, oficjalna, polecana)
- oraz Chochół – Chochoła.
Polecam zachowanie w odmianie ó z jeszcze jednego powodu: jeśli napiszemy (powiemy) dla pana Chochoła, czytelnik (słuchacz) może niewłaściwie zdekodować podstawową formę nazwiska (Chochoł zamiast Chochół). Warto też zauważyć, że forma Chochóła wydaje się chętniej wybierana przez osoby noszące to nazwisko. Przykładowo formy z ó występują na stronie internetowej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie – uczelni, której rektorem jest prof. Andrzej Chochół.
Zalecana odmiana nazwiska Chochół to zatem:
M. (kto?) Chochół,
D.B. (kogo?) Chochóła,
C. (komu?) Chochółowi,
N. (z kim?) Chochółem,
Ms. (o kim?) Chochóle (lepiej jednak tak formułować wypowiedzi, aby unikać problematycznego miejscownika, ponieważ w proponowanej tu formie występuje pewna niekonsekwencja: ł wymieniło się na l, ale ó na o – nie; bardziej naturalna, zgodna z systemem językowym jest więc forma Chochole),
W. (panie) Chochół (w wołaczu nazwiska zawsze pozostawiamy w formie mianownikowej).
Dodaj komentarz