[43] 4 powody, dla których warto kupić słownik poprawnej polszczyzny

Planujesz zakup słownika w prezencie dla bliskiej Ci osoby? A może stawiasz swoje pierwsze kroki jako redaktor lub korektor albo po prostu pasjonujesz się polszczyzną i szukasz słownika, który pomógłby Ci zgłębiać tajniki języka polskiego? Zwykle pierwszym słownikowym wyborem jest słownik ortograficzny. O tym, dlaczego jednak nie warto kupować słowników ortograficznych, pisałem ostatnio. Wspominałem wtedy, że znacznie lepszym wyborem będzie słownik poprawnej polszczyzny, najlepiej wydany nakładem PWN-u.

Dlaczego jednak słownik poprawnej polszczyzny jest lepszy od słownika ortograficznego?

Oto 4 powody, dla których WARTO kupić słownik poprawnej polszczyzny.

1. Słowniki poprawnej polszczyzny zawierają w sobie informacje z wielu różnych słowników.

Słownik poprawnej polszczyzny to tak naprawdę zbiór wielu słowników, taki kombajn, wszystko w jednym. Co mam na myśli? Otóż to, że słownik poprawnej polszczyzny może służyć choćby za:

• Słownik ortograficzny – w słowniku poprawnej polszczyzny znajdziemy pisownię wielu trudniejszych wyrazów.
• Słownik wyrazów obcych – odnotowane jest sporo słów świeżo zapożyczonych.
• Słownik wymowy – odnajdziemy zapis fonetyczny każdego wyrazu, którego wymowa może sprawiać kłopoty.
• Słownik nazw własnych – w słowniku poprawnej polszczyzny zebrano najczęściej używane nazwy własne: imiona, nazwiska, nazwy geograficzne (w Nowym słowniku poprawnej polszczyzny z 1999 r. nazwy własne były wyodrębnione na końcu słownika – był to taki „minisłownik” nazw własnych).

Oczywiście słownik poprawnej polszczyzny nie zastąpi w pełni żadnej z powyższych pozycji, niemniej jest to słownik uniwersalny, poruszający mnogość zagadnień poprawnościowych, bo też mnogie są rodzaje błędów, które popełniamy.

2. Słownik poprawnej polszczyzny zawiera te informacje, których nie znajdziemy w innych słownikach.

Największą zaletą słownika poprawnej polszczyzny jest to, że posługuje się dwupoziomową normą językową. Na czym ona polega? Otóż nie wszystko w języku jest czarne lub białe. Innymi słowy, nie wszystko, co uznajemy za błąd, musi być od razu poprawne, i na odwrót. Jeszcze przed parunastu laty niedopuszczalna była wymowa tą książkę, tymczasem obecnie jest akceptowalna na poziomie normy potocznej (użytkowej), czyli – nieco upraszczając – w mowie. W normie oficjalnej (wzorcowej), czyli głównie w piśmie, należy pisać tę książkę.

Słownik poprawnej polszczyzny informuje też np. o łączliwości składniowej. Jeśli zastanawiamy się, czy należy powiedzieć: weź pilot czy weź pilota – słownik poprawnej polszczyzny będzie w tym wypadku niezastąpiony.

Wreszcie jest to słownik opisujący rzeczywistość językową, czyli po prostu to, jak mówimy. Nie tylko rozstrzyga, co jest błędne, a co poprawne, lecz także informuje o obecnych tendencjach w języku. W dużej mierze nasz cykl „Moda językowa” opiera się na rozstrzygnięciach z Wielkiego słownika poprawnej polszczyzny, który skrupulatnie odnotowuje wyrazy nadużywane.

3. Przestrzeganie zasad zawartych w słowniku poprawnej polszczyzny daje gwarancję, że nikt nie zarzuci nam, że mówimy niepoprawnie.

Słownik poprawnej polszczyzny to ogromne kompendium wiedzy. Wielki słownik poprawnej polszczyzny liczy 1700 stron. Życia by nam nie starczyło, żeby przyswoić sobie w całości wiedzę, jaką zawiera, ale warto go mieć w swojej biblioteczce. W razie wątpliwości językowych niemal zawsze pomoże!

4. Żaden słownik poprawnej polszczyzny nie jest dostępny w internecie!

Kolejne słowniki ortograficzne pojawiają się jak grzyby po deszczu. Ze słownikami poprawnej polszczyzny jest inaczej – nakład pracy, jaki autorzy muszą włożyć w jego stworzenie, wydaje się kilkukrotnie większy niż choćby przy wydawaniu słownika ortograficznego. Co więcej, w historii polskiej leksykografii powstały właściwie tylko trzy słowniki poprawnej polszczyzny:

• Słownik poprawnej polszczyzny (przed wojną jako Słownik ortoepiczny języka polskiego) pod red. S. Szobera – wydawany od 1937.
• Słownik poprawnej polszczyzny pod red. W. Doroszewskiego i H. Kurkowskiej – od 1973.
• Nowy słownik poprawnej polszczyzny pod red. A. Markowskiego – od 1999 (następne wydanie: Wielki słownik poprawnej polszczyzny – od 2004).

I to wszystko. Pierwsze dwa słowniki w tej chwili pełnią już funkcję wyłącznie historyczną. Rozstrzygnięcia tam zawarte po prostu się zdezaktualizowały. Tymczasem ani Nowy słownik poprawnej polszczyzny (niedostępny już w księgarniach), ani słownik będący jego kontynuacją, czyli Wielki słownik poprawnej polszczyzny, nie są dostępne w sieci.

Koronnym argumentem za wyższością słownikiem poprawnej polszczyzny nad słownikiem ortograficznym jest to, że ten drugi uczy wyłącznie pisać, tymczasem słownik poprawnej polszczyzny uczy nie tylko, jak pisać i mówić, lecz także przestrzega, jak nie pisać i jak nie mówić. Wynik: 4:1? :)

Który słownik poprawnej polszczyzny jest najaktualniejszy?

Tak jak wspomniałem wcześniej, stworzenie słownika poprawnej polszczyzny wydaje się dość czasochłonne, co przejawia się choćby w tym, że dotychczas w całej historii polskiej leksykografii wydano zaledwie trzy takie słowniki. Obecnie (2017 rok) najaktualniejszym słownikiem poprawnej polszczyzny jest ten wydany przez PWN pod redakcją Andrzeja Markowskiego, czyli Wielki słownik poprawnej polszczyzny. Można go kupić bezpośrednio w księgarni PWN lub w innej (zdarza się, że ceny bywają niższe niż w księgarni PWN – zamieszczamy porównanie niżej):

Podsumowanie

Niniejszego wpisu wbrew pozorom wcale nie sponsoruje PWN :) Słowniki poprawnej polszczyzny polecam po prostu jako redaktor. Pracując nad tekstami, siłą rzeczy muszę posiłkować się słownikami i po latach pracy doszedłem do wniosku, że do wszystkich innych słowników razem wziętych nie zaglądam chyba tak często jak do Wielkiego słownika poprawnej polszczyzny. Oto tego najlepszy dowód (obydwa słowniki kupione tego samego dnia przed dobrych kilku laty):